کود زیستی چیست؟
به موادی که دارای موجودات زنده و یک یا چند میکروارگانیسم مفید باشند و همچنین موجب حاصلخیزی و افزایش جذب عناصر غذایی در خاک شوند، کود زیستی می گویند. میکروارگانیسم های مفید موجود در کود زیستی، عناصر غذایی خاک را طی فرآیندی تبدیل به ویتامین ها، مواد معدنی و … کرده و در دسترس ریشه قرار می دهند.
به دلیل افزایش روز افزون نیاز غذایی مردم، تولید محصولات کشاورزی نیز به همین میزان باید افزایش یابد. بنابراین کشاورزی ارگانیک و تولید مواد غذایی سالم بدون آلوده کردن محیط زیست از اهمیت زیادی برخوردار است. کودهای آلی و زیستی جزء مهمی از کودهای بیولوژیک می باشند و در کشاورزی ارگانیک جایگاه مهمی دارند. این کودها نقش مهمی در افزایش حاصلخیزی خاک و جذب عناصر غذایی داشته و موجب افزایش رشد گیاه و عملکرد آن می شود.
کودهای زیستی چه فرقی با کودهای شیمیایی دارند؟
کودهای شیمیایی موادی هستند که منشاء آنها شیمیایی بوده ولی کودهای زیستی دارای منشاء طبیعی می باشند. از زمان های قدیم استفاده از کودهای شیمیایی به منظور افزایش عملکرد محصول در بین کشاورزان و باغداران رایج بوده است.
از معایب مصرف کودهای شیمیایی می توان به از بین بردن میکروارگانیسم های مفید خاکزی، افزایش شوری و سفتی خاک، کاهش جذب عناصر غذایی موجود در خاک توسط گیاه، آلوده شدن خاک، محیط زیست و تولید محصولاتی با مواد شیمیایی که سلامت انسان را تهدید می کند اشاره کرد.
اما همان طور که گفته شد کودهای زیستی دارای منشاء طبیعی بوده و با تحریک میکروارگانیسم هایی خاک که اطراف ریشه هستند باعث تثبیت شدن نیتروژن در خاک، حل شدن پتاسیم فسفات و تجزیه مواد آلی شده و در نتیجه بافت خاک غنی شده و حاصلخیزی آن افزایش می یابد. مصرف این کودهای زیستی علاوه بر تولید محصول سالم و ارگانیک خطری برای محیط زیست ایجاد نمی کنند.
مزایای استفاده از کود زیستی:
- افزایش حاصلخیزی خاک
- کاهش فرسایش خاک
- اصلاح بافت خاک
- جلوگیری از رشد پاتوژن ها و کاهش بیماریهای خاکزی
- در دسترس قرار گرفتن عناصر غذایی و جذب بهتر مواد غذایی توسط گیاه
- کاهش مصرف کودهای شیمیایی
- تولید محصول سالم و ارگانیک
- مقرون به صرفه و سازگار با محیط زیست
- کاهش خطر ابتلای گیاه به بیماری های مختلف
- افزایش عملکرد و کیفیت محصولات
انواع کود زیستی:
باکتری ریزوبیوم های تثبیت کننده نیتروژن:
باکتری های ریزوبیوم با لگوم ها همزیستی داشته و باعث تثبیت نیتروژن در خاک می شوند. همزیستی این باکتری برای محصولاتی مانند نخود، لوبیا، عدس، سویا و بادام زمینی مفید می باشد. زیرا ریزوبیوم ها با این گیاهان سازگار بوده و در روی ریشه غده هایی ایجاد می کنند و توسط غده های ایجاد شده ازت موجود در اطراف ریشه را می گیرند و آن را به آمونیاک تبدیل می کنند.
جمعیت باکتری های ریزوبیوم در خاک به حضور گیاهان خانواده لگوم در مزرعه بستگی دارد و در اثر نبود این گیاهان جمعیت ریزوبیوم ها کاهش می یابد.
کود زیستی ازتوباکتر:
A.chroococcum از مهم ترین گونه های باکتری ازتوباکتر می باشد. ازتوباکترها بیشتر در خاک های قلیایی وجود دارند. این باکتری ها ترکیباتی ضد قارچ تولید کرده و مانع از رشد پاتوژن های قارچی در ناحیه ریشه گیاهان می شود. ازتوباکترها با جلوگیری از قارچی شدن ریشه از خطر مرگ و نابودی گیاهچه جلوگیری می کنند. این باکتری با برنج، ذرت، نیشکر، سبزیجات و محصولات باغی همزیستی دارد.
کود زیستی آزوسپیریلوم:
A.brasilense و A.lipoferrum از مهم ترین و سودمند ترین گونه های آزوسپیریلوم بوده که علاوه بر تثبیت نیتروژن موجب تولید موادی که رشد را تحریک می کند نیز می شود. این باکتری با گیاهانی مانند ذرت، نیشکر، سورگوم و ارزان همزیستی دارد و با ایجاد گره هایی در رو و درون ریشه باعث تثبیت ازت در گیاهان می شود.
سیانوباکتر یا جلبک سبز آبی:
این باکتری ها با نام ارگانیسم های شالیزار شناخته شده و در مزارع برنج زیاد می باشد. ازت در مزارع برنج یک عنصر مهم بوده که سیانوباکترها با تولید آنها باعث افزایش ازت در مزارع غرقاب برنج می شوند.
باکتری حل کننده فسفات:
باکتری هایی مانند سودوموناس، باسیلوس، ریزوبیوم، بورخولدریا، آکروموباکتر، آگروباکتریوم، میکروکوکوس و … از جمله باکتری های حل کننده فسفات در خاک می باشند. این باکتری ها فسفات نامحلول موجود در خاک را به فسفر محلول و قابل جذب گیاه تبدیل کرده و در دسترس گیاه قرار می دهند.
میکوریز جذب کننده فسفات:
میکوریزها در اطراف ریشه وجود دارند و با گیاه میزبان همزیستی انجام می دهند. این قارچ های ریشه، کربن مورد نیاز خود را از فتوسنتز گیاه می گیرند و عناصر غذایی مانند روی، مس و فسفر را برای گیاه قابل دسترس می کنند. قارچ میکوریز جذب کننده فسفات با اکثر محصولات کشاورزی همزیستی دارد.
استفاده از قارچ مایکوریزا می تواند تاثیر خوبی بر حاصلخیزی خاک داشته باشد.
باکتری حل کننده روی:
ریزوبیوم ها، ازتوباکترها و باکتری های حل کننده فسفات عناصر غذایی اصلی و مورد نیاز گیاه را در دسترس آن قرار می دهند اما یکسری از میکروارگانیسم ها هستند که عناصر زیر مغذی کم مصرف اما مورد نیاز گیاه مانند روی، آهن و مس را در اختیار گیاه قرار می دهند.
B.subtilis ،T.hiobacillus thioxidus و sp Saccharomyces از میکروارگانیسم هایی هستند که به عنوان کود زیستی مورد استفاده قرار می گیرند و با حل کردن عناصر ریزمغذی مانند روی باعث تثبیت آنها در خاک می شوند.
باکتری های آزاد کننده پتاسیم:
سیلیکات های معدنی دارای پتاسیم توسط میکروارگانیسم های مفید خاکزی تجزیه و به پتاسیم قابل جذب تبدیل شده و در دسترس ریشه قرار می گیرند. باکتری هایی از جنس باسيلوس، پانی باسيلوس و سودوموناس از جمله باکتری های آزاد کننده پتاسیم می باشند.
کود زیستی اکسید کننده گوگرد:
تیوباسیلوس از باکتری ها اکسید کننده گوگرد بوده که در صورت مناسب بودن شرایط برای رشد خود را از اکسیداسیون گوگرد استفاده کرده و این عنصر را به فرم قابل جذب گیاهان توسط گیاهان ماند یون سولفات(So4-) تبدیل می کند. این باکتری با اکسید کردن گوگرد و کاهش اسیدیته خاک در اطراف ریشه باعث افزایش حلالیت و جذب عناصر غذایی در خاک می شود.
کرم های خاکی تولید کننده ورمی کمپوست:
گونه ای از کرم ها به نام ایسنیا فتیدا از مابقی آنها سرعت بالاتری در رشد دارند و بیشتر می توانند از ضایعات مواد آلی استفاده کنند و آنها را تبدیل به ورمی کمپوست کنند. ورمی کمپوست دارای میکروارگانیسم های مفید و مواد غذایی تحریک کننده رشد می باشد.
این کودهای ایجاد شده توسط کرم ها عاری از آلودگی پاتوژن ها، علف های هرز و قارچ ها می باشند که با مصرف آنها علاوه بر اصلاح بافت خاک و افزایش حاصلخیزی آن، مواد غذایی مانند ازت را در دسترس ریشه قرار می دهند.
کاربرد کودهای زیستی:
به طور کلی کودهای زیستی باعث بهبود حاصلخیزی خاک، افزایش موجودات زنده و مفید در خاک و در نتیجه افزایش رشد و عملکرد گیاهان می شوند. در مزارع و باغات می توان از کودهای زیستی در مراحل مختلف رشد و به روش های مختلفی استفاده کرد که این روش ها به شرح زیر است:
تقویت زمین های زراعی
به منظور تقویت زمین های زراعی می توان از کودهای زیستی استفاده کرد. به طور مثال اضافه کردن کود EM بر روی بقایای گیاهی و برگرداندن آنها به خاک باعث بالا رفتن جمعیت باکتری های مفید خاک شده و در نهایت حاصلخیزی خاک افزایش پیدا می کند.
پوساندن کود دامی
- برای پوساندن کود دامی قبل از مصرف آن در مزرعه و باغات، می توان از کودهای زیستی تیوباسیلوس و EM استفاده کرد. این کودها با افزایش میکرو ارگانیسم های مفید می توانند کیفیت فراوری کود دامی را با توجه به نیاز ما افزایش دهند.
بذرمال
- می توان قبل از کاشت محصولات از کودهای زیستی به منظور بذرمال کردن بذور استفاده کرد. برای بذرمال کردن بذور می توان از کودهای زیستی EM و ازتوبارور استفاده کرد که در این صورت سرعت جوانه زنی افزایش یافته و بذور به طور کامل و یکنواخت سبز می شوند.
نشاءکاری
- قبل از کاشت نشاء در زمین اصلی می توان ریشه های آنها را در محلول کودهای زیستی مانند ازتوبارور فرو برد و یا مقداری از محلول را برای آبیاری سینی های نشاء استفاده کرد. این اقدام باعث افزایش مقاومت ریشه، رشد و استقرار بهتر آن می شود.
کاشت نهال
- هنگام نهال کاری قبل از نشاندن نهال ها در داخل گودال، می توان ریشه را با محلول کود زیستی شستشو داد و بعد آنها را داخل گودال کاشت. به این منظور می توانید از کود زیستی فسفاته بارور استفاده کنید و باعث افزایش ریشه زایی و رشد نهال شوید.
تقویت گیاهان
- در طول مراحل رشدی گیاهان می توان به صورت کود آبیاری و محلول پاشی از کودهای زیستی ازتوبارور، فسفاته بارور و EM استفاده کرد. مصرف این کودها و قرار دادن آنها در برنامه غذایی گیاهان باعث کاهش مصرف کودهای شیمیایی و افزایش رشد و عملکرد محصولات می شود.
- استفاده از ترکیبات زیستی مانند تیوباسیلوس، ازتوبارور و فسفاته بارور همراه سایر کودهای سولفاته هنگام چالکود درختان در زمستان و فصل خواب آنها، می تواند باعث افزایش رشد درختان در بهار و افزایش عملکرد آنها شود.
بدون دیدگاه