کشاورزی ارگانیک

هدف کشاورزی ارگانیک ضمن حفاظت از حاصلخیزی خاک، افزایش تولید محصول با کمترین تکیه بر استفاده از مواد شیمیایی است. استفاده از کودهای شیمیایی به اندازه زیاد و به کارگیری بی رویه آفت کشهای شیمیایی باعث آلودگی آب، هوا و خاک می شود و طی این فرآیند، آفتهای موجود نسبت به سموم شیمیایی، مقاوم شده و انتهای جدیدی نیز ظاهر می شوند. سلامت خاک نیز در این روند، تحت تاثیر قرار می گیرد و مقدار قابل جذب بعضی ریز مغذی ها مانند روی، مس و آهن در خاک، پس از مدتی کاهش می یابد. 

بر اثر این عوامل، تولید کشاورزان هر ساله کمتر می شود. چگونه ممکن است که بتوانیم بدون آلوده کردن آب، خاک و هوا، همیشه عملکرد بالایی از محصولات کشاورزی به دست آوریم؟ پاسخ این سؤال احتمالا در کشاورزی ارگانیک نهفته است.

انواع کشاورزی 

١- کشاورزی متعارف 

اعمال روشهای کشاورزی سنتی، همچون استفاده از آفت کشها و کودهای صنعتی است. این واژه معمولا در تضاد با سیستم های «کشاورزی ارگانیک» و «کشاورزی پایدار» به کار می رود. کشتهایی که ارگانیک نیستند، «متعارف» نامیده میشوند. 

۲- کشاورزی پایدار 

الف) روشی از رشد گیاهان و پروراندن حیوانات اهلی (دام و طیور) بر پایه کودهای آلی، حفاظت از خاک و آب، کنترل بیولوژیکی (زیستی) آفات و به حداقل رساندن استفاده از انرژی حاصل از سوخت های فسیلی تجدیدناپذیر است. 

ب) نوعی کشاورزی است که در آن جنبه های مختلف زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، بر اساس به کارگیری حداقل نهادههای خارجی (غير از کودهای آلی) رعایت می شود. 

٣- کشاورزی آبی 

این واژه توسط انجمن ایتالیایی مدیریت زراعی و حفاظتی زمین ابداع شده است. «آبی»، مربوط به آب و فواید زیست محیطی کشاورزی حفاظتی است. اصول این نوع کشاورزی عبارتند از نگهداری پوشش خاک با بقایای گیاهی، کاهش خاکورزی (شخم زدن)، محدود کردن رفت و آمد و به دلیل ممانعت از آثار سوء به جا مانده در مزرعه و استفاده از تناوب و  گیاهان پوششی.

۴- کشاورزی حفاظتی 

هدف از کشاورزی حفاظتی، نگهداری و بهبود عملکرد گیاهان زراعی و مقابله با خشکی و دیگر خطرات است؛ به طوری که همزمان از واکنشهای زیستی خاک حفاظت کرده و آنها را تحریک می کند. دو مشخصه اصلی کشاورزی حفاظتی عبارتند از عدم استفاده از شخم و نگهداری یک لایه پوششی (مواد گیاهی زنده و غیر زنده) روی سطح خاک.

۵- کشاورزی طبیعی 

الف) روش «ماسانوبو فوکواکا» (میکروبیولوژیست ژاپنی) است که در آن، ریشه گیاهان زراعی کشت شده در خاک، به جای استفاده از ماشین – آلات در خاک باقی می ماند. در این روش، کاشت گیاهان لگوم و استفاده از مالچ به جای استفاده از کود توصیه می شود. کارهایی که فوکواکا از انجام آنها پرهیز می کند، عبارتند از خاک ورزی، وجین علفهای هرز و استفاده از آفت کش ها؛ به عبارت دیگر، «هیچ کاری انجام ندادن» برای  «کشاورزی طبیعی». عملکرد برنج تولیدی توسط فوکواکا حیرت انگیز است. این نوع کشاورزی، نوعی کشاورزی ارگانیک است که برای اولین بار در سال ۱۹۴۰ میلادی توسط وی انجام شد. 

ب) کشاورزی طبیعی، یک نظام مدیریت زراعی است که در آن از قابلیت ها و توانایی های طبیعت برای نیل به حداکثر عملکرد، بهره گیری میشود. در این نظام، نهاده های طبیعی توسط کشاورز و با استفاده از ضایعات و پسماندهای داخل همان مزرعه تولید می شوند و از بازار خریداری نمی گردند. 

۶- کشاورزی بیودینامیک 

یکی از قدیمی ترین روشهای جامع کشاورزی (نوعی کشاورزی ارگانیک) است که در برخی مناطق جهان به صورت کاربردی اجرا میشود. هدف این نوع کشاورزی، به دست آوردن مواد غذایی با کیفیت به همراه حفظ سلامت کره زمین است. در این نوع کشاورزی، آفت کش ها، علف کشها و کودهای شیمیایی استفاده نمی شوند.

کشاورزی بیودینامیک معتقد است که مواد غذایی، صرف ترکیبات شیمیایی نیستند و به نیروهای دریافتی از خورشید، ماه و ستارگان که نه تنها از نظر فیزیکی نیازهای بدن ما را تأمین می کنند، بلکه به تغذیه احساس و روح ما نیز می پردازند، نیاز دارند. همچنین در این روش به تعادل و گسترش همه جانبه روابط خاک، گیاهان و جانوران به عنوان یک سیستم خودمغذی و بدون نهاده خارجی (تا جایی که ممکن است کمبود مواد غذایی را به علت خارج شدن از سیستم، جبران کند) اهمیت داده می شود.

۷- کشاورزی دقیق 

الف) خط مشی کل نگر و سازگار با محیط زیست که کشاورزان با آن می توانند نهاده های مورد استفاده (مانند بذور، کودها و آفت کش ها و روش کشت (کاشت، داشت و برداشت) را برای تطبیق با خاکهای مختلف و وضعیت گیاه زراعی در سراسر مزرعه تغییر دهند.

کشاورزان در این نوع کشاورزی از فن آوری GPS شامل ماهواره ها و گیرنده های روی زمین و ابزار مدیریت اطلاعات فشرده برای دستیابی به تنوع خصوصیات منابع در مزارع استفاده می کنند. برای دستیابی به موفقیت در این نوع کشاورزی، بایستی حداقل به سه عامل مهم اطلاعات، فن آوری و مدیریت اشاره کرد. 

ب) استفاده از فن آوری پیشرفته مانند کامپیوتر، سنجش از راه دور، سیستم تعیین موقعیت جهاني (GPS) و غیره برای رسیدن به مصرف بهینه نهاده های تولیدی مانند کود و بذور است. نهاده ها به صورت دقیق و بر پایه جزئیات و اطلاعات خاص مزرعه، در زمان و مکان لازم استفاده میشوند. 

۸- کشاورزی ارگانیک 

الف) به نوعی کشاورزی اطلاق می شود که تغذیه گیاهی در آن به کمک موجودات ریز تجزیه کننده انجام میشود و نهاده های شیمیایی مصنوعی و معدنی در آن به کار برده نمی شوند. 

ب) کشاورزی ارگانیک، یک نظام جامع مدیریت تولید است که باعث ترفيع و بهبود سلامت اکوسیستم های زراعی، از جمله تنوع زیستی، چرخه – های زیستی و فعالیتهای زیستی خاک می شود. نظامهای تولیدی ارگانیک بر پایه استانداردهای ویژه و دقیق تولیدی با هدف رسیدن به اکوسیستم – های زراعی مطلوب و پایدار از نظر اجتماعی، اکولوژیکی و اقتصادی قرار دارند. واژه هایی همچون «زیستی» و «اکولوژیکی» نیز برای تلاش در توصیف واضح تر نظام ارگانیک استفاده میشوند.

جنبه های تکنیکی زراعت در کشاورزی ارگانیک 

• مدیریت خاک
• مدیریت تغذیه گیاهی
• مدیریت تناوب زراعی
• مدیریت علف های هرز
• مدیریت کنترل آفات و بیماریها

کشاورزی ارگانیک، راه نجات بشر

امروزه رویکرد جهانی به سمت کشاورزی ارگانیک است. کشاورزی ارگانیک، نوعی کشاورزی است که در تولید و فرآوری محصولات آن، از کودهای شیمیایی، سموم، هورمون ها و دگرگونی ها و دستکاری های ژنتیکی استفاده نمی شود و همه مراحل تقویت زمین، کاشت و برداشت با استفاده از نهاده های طبیعی همچون کود کپوست ها، حشرات سودمند، میکروارگانیسم های سودمند EM می باشد.

تاثیر نامطلوب و اثرات باقیمانده مصرف انواع کودهای شیمیایی، سموم، هورمون ها … در تولیدات غذایی در کشورهای صنعتی پیشرفته موجب شده است کشاورزی در جهتی کاملا متضاد با روش مدرن تحول یابد و آن جلوگیری از مصرف هرگونه مواد شیمیایی یا نهاده مصنوع انسان در تولیدات و پخش محصولات زراعی و باغی است.

این کشاورزی به کشاورزی ارگانیک موسوم است و در کشورهای مختلف به نام های گوناگون چون کشاورزی زیستی، کشاورزی بیولوژیکی، کشاورزی پایدار نامیده می شود.

کشاورزی ارگانیک، سیستم مدیریتی جامعی است که کمیت و کیفیت محصولات از تولید تا فرآوری و انتقال به مصرف کننده، سلامت خاک، گیاه، انسان، میکروارگانیسم ها، محیط سیاره زمین به عنوان یک موجود زنده واحد، اصول اکولوژیکی، محیط زیست، اصول عدالت و روابط اجتماعی، احترام به مخلوقات و اصول پایداری زیستی در آن مد نظر است.

در واقع کشاورزی ارگانیک مدیریت تولید مناسب است که باعث تقویت و توسعه سلامت اکوسیستم های زیستی، چرخه های زیستی و فعالیت بیولوژیکی خاک می شود.

در این نوع کشاورزی تاکید بر این است که از نهاده های داخل مزرعه استفاده شود و از نهاده های بیرونی استفاده ای نشود.

این کار باعث استفاده از روش های کشاورزی زیستی، مکانیکی و بدون استفاده از نهاده های خارجی سنتز شده صورت می گیرد.

فواید مصرف مواد غذایی ارگانیک

– مواد غذایی ارگانیک ارزش غذایی بالاتری دارند، میزان ویتامین C، کلسیم، منیزیم، آهن و فسفر در آنها بیشتر است.

– مواد غذایی ارگانیک حاوی آنتی اکسیدان بیشتری می باشند. در مواد غذایی ارگانیک آنتی اکسیدان فنلی بیشتر یافت می گردد ۵۰ درصد بیشتر از محصولات غیر ارگانیک، زیرا آفت کش های مصنوعی تولید این مواد را در گیاهان کاهش داده اما کودهای حیوانی و آلی بکار رفته در کشاورزی ارگانیک تولید آنها را افزایش می دهد.

-محصولات ارگانیک کمتر سمی هستند، سالم تر بوده و کمتر به بقاياهای آفت کش آلى آلوده هستند. همچنین این محصولات فاقد افزودنی های غذایی هستند.

– خوشمزه و خوش طعم تر هستند. یکی از دلایل آن این است ارگانیک پس از برداشت در مدت زمان کمتری به دست مصرف کننده رسیده و تازه تر هستند، همچنین در محصولات تهیه شده به روش سنتی، با فرآوری ها و دستکاری هایی که بر روی آنها صورت می گیرد تنها به ظاهر، رنگ، بالا بردن ماندگاری، افزایش تولید و مقاوم کردن آنها در برابر صدمات ناشی از حمل و انبارداری و نه به کیفیت و ارزش تغذیه ای آنها توجه می شود.

-تولید کنندگان محصولات ارگانیک از استاندارد ها و دستورالعمل های بسیار سخت گیرانه ای تبعیت می کنند تا احتمال آلوده شدن اینگونه محصولات به هر گونه مواد شیمایی و سمی منتفی باشد.

محققان آمریکایی می گویند میوه ها و سبزیجات ارگانیک در مقایسه با انواعی که به روش های رایج پرورش می یابند برای سلامت قلب بهترند.

علت این تفاوت به نیتروژن موجود در خاک مربوط می شود. نیتروژن غیر آلی موجود در کودهای رایج به راحتی در دسترس گیاه قرار می گیرند و بنابراین کوددهی زیاد احتمالا باعث کاهش سطوح فلاونوئیدها می شود.

باورهای غلط درباره کشاورزی ارگانیک

اشتباه اول

 یکی از تصورات اشتباه در مورد کشاورزی ارگانیک، آن است که این شیوه کشاورزی بی نیاز از کاربرد مواد شیمیایی است. چرا که ساختمان تمام موجودات زنده و غیرزنده از ترکیبات شیمیایی تشکیل شده است.

لذا کاربرد آن دسته از مواد شیمیایی که به صورت طبیعی به دست آمده اند (مثلا سنگ فسفات که از معادن طبیعی استخراج می شود) در کشاورزی ارگانیک بالامانع است.

اشتباه دوم

باید تصور کرد که کشاورزی ارگانیک صرفا بر جایگزینی نهاده های آلی با مواد شیمیایی بحث میکند چرا که کاربرد غلط مواد آلی نیز، چه به صورت مصرف بیش از حد و چه به صورت عدم کاربرد آنها در زمان مناسب و یا ترکیبی از هر دوی این موارد به نحو قابل ملاحظه ای سبب اختلال در عمل چرخه های زیستی یا طبیعی می شود.

اشتباه سوم

تصور اشتباه دیگر از کشاورزی ارگانیک آن است که برخی کشاورزی ارگانیک را نوعی برگشت به عقب و استفاده از شیوه های مرسوم سالهای قبل از انقلاب صنعتی می دانند. بلکه برعکس، زارعين کشاورزی ارگانیک نمیتوانند خود را از دستاوردهای علمی ۵۰ ساله اخیر بی نیاز بدانند.