کاربرد مکانیزاسیون در کشاورزی
اولویت‌های بکارگیری روش‌های مکانیزه در تولید محصول با توجه به شرایط فنی، اقتصادی و اجتماعی هر جامعه مشخص می‌شود. عموما در کشورهای توسعه یافته کاربرد مکانیزاسیون برای کاهش هزینه‌هاست ولی در کشورهای در حال توسعه کاربرد آن برای افزایش تولید است. به طور کلی اهداف و نمودهای کاربری مکانیزاسیون را می‌توان به شرح زیر بیان کرد.
الف- افزایش تولید و بهره‌وری
یکی از اهداف مکانیزاسیون، افزایش تولید و کسب سود بیشتر است. افزایش تولید با افزایش سطح زیر کشت و افزایش مقدار تولید در واحد سطح میسر می‌شود و مکانیزاسیون در پی اجرای هر دو روش است. یعنی از یک طرف با افزایش تعداد و ظرفیت ماشین‌ها و نیز احیای زمین‌های بایر، سنگلاخی و فقیر و حتی اعمال فناوری‌هایی همچون آبکشت باعث افزایش سطح زیر کشت می‌شود و همچنین با بهبود کیفیت کار ماشین‌ها و افزایش دقت آنها بر اساس نیاز گیاه و نیز بهبود سایر عوامل غیرماشینی مثل مسائل خاکشناسی، بهبود کیفیت آبیاری، اصلاح بذر و بهینه‌سازی عملیات، افزایش تولید در واحد سطح را باعث می‌شود. مثال‌های دیگر در این زمینه؛ تنظیم دقیق و اصولی فاصله بین بوته‌ها، سله‌شکنی مناسب و به موقع، تامین دقیق و به موقع مواد غذایی گیاه، پیشگیری و مبارزه اصولی و به موقع با آفات و امراض می‌باشد.
البته مکانیزاسیون هم به معنای عام و هم به معنای خاص نقش موثری در سایر زمینه‌ها مانند تولید و تکثیر آبزیان، توسعه و بهبود عملکرد در تولید دام و طیور، صنایع تبدیلی و فناوری‌های نو در نگهداری و بالا رفتن ماندگاری مواد ایفا می‌کند.
ب- کاهش هزینه‌ها
مکانیزاسیون توانسته است که با کاهش نیروی کارگری و انجام به موقع عملیات، کاهش چشمگیری در هزینه‌ها و افزایش درآمد داشته باشد که بهره‌وری و ظرفیت بالای ماشین در رسیدن به این هدف نقش عمده‌ای داشته است. اگر چه امروزه بخش عمده هزینه‌ها، هزینه تامین ماشین‌ها است؛ ولی اگر همین کار به صورت دستی و با نیروی انسانی صورت می‌گرفت، هزینه‌ها چندین برابر می‌شد. اصولا مکانیزاسیون دنبال آن است که مقداری افزایش در هزینه‌ها باعث افزایش مقدار بیشتری در درآمد شود و باید به خاطر داشت که بزرگترین عامل پذیرش اجتماعی یک ایده‌ی جدید و یا ماشین جدید مقدار هزینه آن و اثر آن بر درآمد است. این نکته را هم باید متذکر شد که اگر فرهنگ صحیح استفاده از ماشین اعمال نشود، این مهم (کاهش هزینه) دست نیافتنی است. تجربیات و تحقیقات در مناطق مختلف موید این واقعیت است.
ج- انجام به موقع عملیات کشاورزی
نجام به موقع عملیات کشاورزی با توجه به شرایط جوی بویژه در کاشت و نیز در برداشت محصول از ضررهای عمده‌ای جلوگیری می‌کند و این کار با استفاده از فناوری جدید مثلا افزایش ظرفیت ماشین‌ها و یا مرکب کردن آنها امکان‌پذیر است و مکانیزاسیون در تکاپوی انجام آن بوده است. امروزه این مساله در کشورهای پیشرفته به صورت جدی دنبال می‌شود و تحقیقات زیادی برای تعیین بهترین زمان انجام عملیات مختلف صورت می‌گیرد که بعد از تعیین این مرد، با بکارگیری فناوری‌های مختلف ماشینی درصدد انجام به موقع عملیات برای کسب بهترین عملکرد هستند.
د- کاهش سختی کار کشاورزی و افزایش جذابیت آن
یکی دیگر از مزایای مکانیزاسیون ایجاد رغبت و جذابیت برای انجام کار کشاورزی است که اینکار با استفاده از کاهش سختی کار صورت گرفته است. برای مثال، برداشت نیشکر و یا حمل آن، برداشت علوفه، پخش کود حیوانی، برداشت غلات، برداشت چغندر و سیب‌زمینی، عملیات وجین، سمپاشی و عملیات دیگر که امروزه اکثرا به صورت مکانیزه انجام می‌گیرد. در واقع کاهش سختی کار نه تنها در جذابیت کار کشاورزی و افزایش سرمایه‌گذاری در این بخش موثر است بلکه حتی در کیفیت و دقت عملیات و نیز بازده وکار تاثیر بسزایی دارد.
بر اساس تحقیقاتی که در کل کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته صورت گرفته است این نتیجه حاصل شده است که مکانیزاسیون با چهار روش جامع زیر توانسته است، تولید را بهبود بخشد.
1) جایگزینی روش‌های بهتر تولید (مثلا با جایگزینی ماشین بجای دام).
2) توسعه غیر مستقیم تولید (با کاهش هزینه‌ها و ایجاد رغبت برای سرمایه‌گذاری کشاورزی و نیز ایجاد صنایع جانبی و تبدیلی).
3) تغییر دادن مستقیم تولید (با افزایش سطح زیر کشت و یا عملکرد در واحد سطح).
4) ایجاد فرصت‌های جدید برای تولید. در این زمینه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف) پایین رفتن هزینه‌های حمل و نقل با آمدن گاری، تریلی و کامیون، سبب عرضه شدن محصولاتی در بازار شد که قبلا به علت هزینه‌های بالای حمل و نقل امکان رساندن آنها به بازار وجود نداشت.
ب) تبدیل زمین‌های متروک و بایر به زمین‌های حاصلخیز با استفاده از ماشین که در کشورهای مختلف از جمله سودان انجام شده است.
ج) کاربرد پمپ‌ها، امکان استفاده از آبخیزهایی که قبلا با وسایل ابتدایی استفاده از آنها بصرفه نبود را موجب شد که در بعضی کشورهای آسیایی دیده شده است.
د) امکان کشت بیش از یک نوبت در سال زراعی (یعنی افزایش ضریب کشت، که ضریب کشت همان نسبت سطح زیر کشت سالیانه به مساحت مزرعه است برای مثال اگر مساحت مزرعه‌ایی 500 هکتار و سطح زیر کشت 780 هکتار باشد، ضریب کشت 56/1 خواهد بود) با بکار بردن ماشین‌های کشاورزی و سایر توصیه‌های زراعی که امروزه در اکثر کشورها شاهد آن هستیم.
علاوه بر نمودهای مثبت و مزایای مکانیزاسیون، باید عوارض حانبی سوء مکانیزاسیون نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند که به برخی مشکلات مثل بیکاری، فشردگی خاک در اثر تردد زیاد ماشین‌های کشاورزی و به طور کلی تخریب خاک در اثر بکارگیری نادرست ماشین‌ها، آلودگی‌های زیست‌محیطی اعم از آلودگی آب، خاک، هوا و نیز آلودگی صوتی می‌توان اشاره کرد.
منبع: کتاب مبانی مکانیزاسیون کشاورزی
بدون دیدگاه