آفات گندم و بیماری‌هایی که این گیاه را تحت تاثیر قرار می‌دهد، می‌تواند محصول نهایی را هم از نظر کیفیت و هم کمیت تخریب کند. با این وجود جای نگرانی نیست چراکه؛ بیماری‌ها و آفات گندم با شناخت کافی و به کارگیری روش‌های مدیریتی صحیح، کاملا از بین می‌رود.
به این ترتیب شما می‌توانید محصول مطلوب خود را به موقع برداشت کنید. در اینجا قرار است انواع بیماری‌ها و آفات گندم را بشناسید و راه مدیریت و رفع آن را یاد بگیرید.
بیماری‌ها و آفات گندم و راه‌های مقابله با آنها
برای اینکه بتوانید بیماری‌های گندم را درمان کنید، لازم است ابتدا آنها را به درستی بشناسید. انواع بیماری‌های گندم عبارتند از:
- بیماری قارچی فوزاریوم گندم
این قارچ درست در زمانی که شرایط برای شکوفه دادن گندم مساعد است و تلقیح وجود دارد رخ می‌دهد، و می‌تواند به یک مشکل جدی تبدیل شود. در این بیماری سنبلچه گیاه به کل عفونی شده و قهوه‌ای رنگ می‌شود.
همچنین دانه گندم در این بیماری سفید مایل به صورتی و سبک است. با وجود قارچ فوزاریوم، دانه‌های برداشت‌شده حاوی مایکوتوکسین است، که باعث چسبندگی دانه‌ها می‌شود. برای درمان این بیماری از قارچ‌کش مخصوص این قارچ در اوایل دوره گلدهی و زمانی که شرایط آب و هوایی برای تولید اسپور مساعد است، استفاده می‌شود.
جلوگیری و درمان فوزاریوم گندم: از روش‌های جلوگیری و درمان این بیماری می‌توان به استفاده از ارقام متحمل، پیشگیری از کشت ارقام حساس، تناوب زراعی، عدم کشت گندم با ذرت و برنج، حذف منابع آلودگی بعد از برداشت گندم، شخم عمیق، استفاده از بذر سالم و عدم انتقال بذر حاصل از مزارع آلوده، ضد عفونی بذر با استفاده از سموم، مهار علف‌های هرز، کشت ردیفی و تنظیم دور آبیاری نام برد.
- بیماری موزاییک رگه گندم
این بیماری بوسیله کنه گندم به این گیاه منتقل می‌شود. گیاهان آلوده در این بیماری رشد کند و پنجه ضعیفی دارند. در این بیماری برگ‌ها معمولا سبز باقی می‌مانند. کنه‌ها در این بیماری روی جوان‌ترین برگ گیاه حرکت می‌کنند و شروع به تغذیه می‌کنند. این آفت می‌تواند تا ۵۰ درصد از کشت را به کلی تخریب کند. برای جلوگیری از این بیماری باید گونه‌ای بکارید که در برابر ویروس مقاوم باشد.
- بیماری سن گندم
این بیماری بیشتر در کشت دیم گندم دیده می‌شود. همچنین در مناطق گرم و خشک یا بهار خشک و کم باران که در ۲۵ تا ۵۰ درجه ی ارز جغرافیایی روی می‌دهد، این بیماری دیده می‌شود. به طور کلی شرایط اقلیمی دما و میزان بارندگی در بروز این بیماری نقش اساسی دارند.
این بیماری باعث خشکی برگ در بالای محل نیش و کاهش سطح فتوسنتز، سفید و پوک شدن خوشه‌ها، خشکی خوشه، پوکی دانه‌ها و کاهش کیفیت آرد حاصل از گندم می‌شود.
- بیماری زنگ زرد گندم
این یک بیماری ویروسی است که توسط گونه خاصی از قارچ ایجاد می‌شود. بیماری زنگ زرد گندم معمولا در پاییز یا بهار بروز پیدا می‌کند. با این وجود کاهش عملکرد گیاه در نوع پاییزی این بیماری بیشتر است.
از علائم این بیماری می‌توان به ایجاد لکه‌های زرد، عدم کامل شدن مرحله رشد، کاهش پنجه‌زنی و تغییر رنگ برگ پرچم به زرد یا قرمز اشاره کرد. گیاهان در این بیماری دارای برگ‌های ضخیم و سفت هستند.
جلوگیری و درمان زنگ زرد گندم: برای جلوگیری از این بیماری می‌توان به روش‌هایی مانند کاشت به موقع، استفاده از کودهای افزایش مقاومت گیاه، به کارگیری بذر حشره‌کش برای کمک به کاهش جمعیت شته‌ها در اوایل فصل و حشره‌کش‌های برگی برای کنترل جمعیت شته‌ها در محصول اشاره کرد.
همانطور که گفتیم یکی از روش‌های مقابله با این بیماری افزایش مقاومت گندم است که این کار با مصرف قویترین کود مایع گندم امکان پذیر می‌باشد. با کمک این کود می‌توانید از بروز بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری کنید و تناژ محصول خود را تا چندین برابر افزایش دهید.
- بیماری سوسک سیاه گندم
این بیماری بیشتر در اوایل بهار از خاک خارج شده و سپس در عمق ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متری خاک به شفیره تبدیل می‌شوند. این بیماری بیشتر در استان فارس، کرمانشاه، گلستان، ایلام، لرستان و مغان دیده می‌شود.
با سرد شدن شرایط آب و هوایی در زمستان، لاروها در اعماق خاک فرو رفته و تا اوایل بهار از خاک خارج نمی‌شوند. اما اگر هوای زمستان نیز گرم باشد، لاروها به راحتی تغذیه کرده به حیات خود ادامه می‌دهند.
جلوگیری و درمان سوسک سیاه گندم: برای جلوگیری از این بیماری باید بلافاصله بعد از برداشت گندم، زمین شخم تابستانه شود. همچنین جمع‌آوری و سوزاندن کاه و کلش در مناطق آلوده به منظور کاهش جمعیت آفت و مبارزه‌ی شیمیایی با استفاده از سموم، در از بین بردن این بیماری موثر است.
- بیماری سیاهک گندم
این بیماری در ۳ نوع سیاهک پنهان معمولی، سیاهک پنهان پا کوتاه و سیاهک آشکار و برگی وجود دارد. هر سه نوع این بیماری‌ها بوسیله شش قارچ ایجاد می‌شود.
جلوگیری و درمان سیاهک گندم: شخم عمیق، ضد عفونی بذر با استفاده از سموم، استفاده از بذر مقاوم و کودهای ازته، از بین بردن علف‌های هرز و استفاده از بذر سالم می‌تواند از این بیماری جلوگیری کرده و آن را درمان کند.
اصول مدیریت بیماری‌های گندم
روش‌های رایج برای کنترل آفات در گندم به شرح زیر است:
- کاشت به موقع
زمانبندی درست کاشت گندم در جلوگیری از بیماری‌ها نقش مهمی دارد. کاشت گندم قبل از موعد مقرر باعث می‌شود که بیماری‌ها محصول را احاطه کرده و در آنجا کلونی تشکیل دهند. کاشت زودهنگام گندم باعث می‌شود گیاه به کود اضافه برای افزایش مقاومت و درمان دانه‌ها نیاز پیدا کند.
- رعایت تعادل در کوددهی نیتروژن
نیتروژن بیش از حد بالا می‌تواند منجر به ایجاد توده‌های بزرگ در گیاه شده و از گردش جریان هوا و نفوذ نور به داخل تاج گیاه جلوگیری کند. این شرایط همچنین محصول را در برابر بیماری‌های برگی آسیب‌پذیرتر می‌کند. توصیه می‌شود جهت ایجاد تعادل در کوددهی و استفاده از هر نوع کود در زمان مناسب از یک برنامه تغذیه‌ای گندم پیروی کنید.
- خاک‌ورزی
استفاده از خاک‌ورزی و تناوب زراعی می‌تواند به مدیریت بیماری‌هایی که در خاک یا بقایای محصول زنده می‌مانند کمک کند، زیرا چرخه زندگی ارگانیسم را با حذف میزبان یا قطع کردن بقای زمستانی می‌شکند.
- درمان بعد از تشخیص
برای درمان آفات گندم لازم است ابتدا نوع آفت و بیماری را تشخیص دهید.
