تاثیرمواد آلی در حاصلخیزی خاک

ماده آلی چیست؟

ماده آلی ماده‌ای از ترکیبات آلی است که از بقایای ارگانیسمهای مرده از جمله گیاهان و جانوران و موادِ زائد و دورریختنیِ آن‌ها در محیط زیست به وجود آمده است.

ساختار مواد آلی چیست؟

ساختار عمومیِ مواد آلی از سلولز، تانن، کیوتین و لیگنین به همراهِ دیگر پروتئین‌های گونه گون، چربی و کربوهیدرات ایجاد شده‌است.

سرچشمه مواد آلی موجود در خاك، بقايای حيوانی و بازمانده های گياهان است. اين مواد از ابتداي ورود به خاك تحت تاثير مستقيم موجودات زنده و مجموعه گروه های ميكروبی موجود در خاک قرار می گيرند و تغييرات زيادی می يابند. دو پديده عمده در تغيير ماهيت مواد موجود در خاک مواد شناخته شده اند. پديده اول معدنی شدن (Mineralization) و پديده دوم هوموسی شدن (Humiification) است.

با توجه به اين كه خاك های کشاورزی از نظر مواد آلی فقير می باشند افزايش ماده آلی خاك ها برای حفظ حاصلخيزی و تداوم فعاليت موجودات زنده خاكزی امری ضروری است. در اهميت ماده آلی موجود در خاک همين تعبیر بس كه آن را به عنوان قلب كشاورزی پايدار می دانند و همچنين نقش آن را در خاك همانند نقش خون در بدن بر می شمارند.در ادامه به ده فایده مواد آلی در حاصلخیزی خاک می پردازیم.

1- مواد آلي مي توانند منبع مهم تامين عناصر فسفر و گوگرد که قابل استفاده گياه هستند، باشد به شرط اين كه مقدار هوموس خاك به میزان دو درصد يا بيشتر در سطح خاک برسد.

2- مواد آلي منبع تامين 95 – 90 درصد نیتروژن مورد نياز گياه در خاك هایی است که هنوز از كود در آن استفاده نشده است.

3- مواد آلی به طور مستقيم يا غير مستقيم با افزايش فعاليت ميكروبی همراه اند که عامل توليد مقدار زيادی مواد تشكيل دهنده خاكدانه ها از جمله پلي ساكاريد ها می شوند.

4- مواد آلی عموما به میزان ظرفيت مزرعه مقدار آب موجود در خاك و همچنين مقدار آب قابل استفاده در خاك های شنی را افزايش می دهد و تهويه خاك های رسی را نیز با افزايش خاكدانه سازی و در نتيجه ايجاد خلل و فرج بزرگتر، زيادتر می نماید.

5- مواد آلی اصولا 70 – 30 درصد از كل ظرفيت تبادل كاتيوني (CEC) موجود در خاك را تشكيل مي دهند. با افزایش سطح قابل دسترس در هوموس، محل هاي تبادل كاتيونی نیز زياد می شود كه در نتیجه عناصر غذايی را برای استفاده بعدي گياه حفظ می کند. به علاوه اين مسئله، فلزات سنگين آلوده كننده محیط زیست مانند سرب، كادميم و فلزات مشابه كه معمولا به علت استفاده از فاضلاب ها وارد خاك می شوند در این صورت به شکل سطحی جذب می شوند و از اين طريق به پاكسازی محيط زیست كمك می نمایند.

6- وقتي كه ماده آلی به عنوان پوشش دهنده (مالچ) به سطح خاك اضافه می شود، باعث می شود تا فرسايش خاك كاهش یابد.

7- مواد آلی به عنوان يك كلات عمل مي نماید و در نتيجه قابليت استفاده و تحرك عناصر كم مصرف را در سطح خاک افزايش می دهد.

8- مواد آلی كربن مورد نياز بسياری از ميكرو ارگانيسم های مفيد موجود در خاك را از جمله بعضی از باكتري های تثبيت كننده نیتروژن (مانند ازتوباكتر ها) را فراهم می نماید.

9- مواد آلی با جلوگيری از تابش مستقيم آفتاب مانع از دست رفتن رطوبت خاك شده و در زمستان و تابستان دمای خاك را متعادل نگه می دارند.

10- هوموس موجود ناشی شده از ماده آلی، مقاومت خاك را در برابر تغييرات سريع اسيدی شدن، قليايی شدن و یا شور شدن خاک و همچنين در برابر صدمات وارد شده بر اثر استفاده از آفت كش ها و فلزات سمی سنگين افزايش می دهد.